Мемлекеттік қызметші – қоғам айнасы
Мемлекеттік қызмет қоғамдық өмірдің әртүрлі салаларында мемлекеттік міндеттер мен функцияларды іске асыруға бағытталған лауазымдық міндеттерді орындау бойынша азаматтардың мемлекеттік органдардағы кәсіби қызметін білдіреді. Дәл осы азаматтар – мемлекеттік қызметшілер – қоғам саяси биліктің ерекше ұйымы ретінде мемлекетке жүктейтін практикалық міндеттерді орындайды.
Мемлекеттік аппараттардың өз өкілеттіктерін іске асыруының тиімділігі лауазымды адамдардың кәсібилігіне байланысты. Мемлекеттік қызмет — бұл адамның тиісті білімімен жұмыс өтілі, лауазымдық міндеттерін орындау үшін қажетті белгілі бір білімі мен дағдылары, сондай-ақ моральдық, іскерлік және психологиялық қасиеттері бар кәсіби қызмет. Мемлекеттік қызметті атқару мемлекеттік қызметшілердің адамгершілігіне, этикасына және моральдық бейнесіне жоғары талаптар қоя отырып, қоғаммен мемлекет тарапынан ерекше сенім білдіру болып табылады. Осыған байланысты мемлекеттік басқару мәселелеріндегі адамгершілік аспект мемлекеттік қызметтің мақсаттарын, оның жетекші қағидаттары мен нормаларын шешуші дәрежеде айқындайды.
Арнайы әдебиеттерде мемлекеттік қызмет этикасы кәсіби этиканың бір түрі ретінде мемлекеттік қызметтегі адами қатынастардың белгілі бір түрін белгілейтін моральдық нормалар жүйесі болып табылады.
Мемлекеттің беделін қолдау мен қорғау және қоғам тарапынан оның қызметшілерін құрметтеу мақсатында әрбір мемлекеттік қызметші жеке жауапкершілік шеңберінде өзінің жоғары мәртебесіне сәйкес келетін мінез-құлық стандарттарының талаптарын сақтауға міндетті.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызметшілердің қызметтік мінез-құлқының жалпы қағидаттары Қазақстан Республикасы Президентінің 2015 жылғы 29 желтоқсандағы №153 Жарлығымен айқындалған.
Бұл ретте, қызметтік әдеп нормаларының сақталуын және мемлекеттік қызмет, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнама мен Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызметшілерінің Әдеп кодексін бұзушылықтардың профилактикасын қамтамасыз ету мемлекеттік органдардың әдеп жөніндегі уәкілдеріне жүктелген.
Мемлекеттік қызметшілердің қызметтік этикасы алты қағидатқа негізделеді. Бұл-адалдық, ұқыптылық, әділдік, ашықтық, сыпайылық және клиентке бағыттаушылық.
Мемлекеттік органдар қызметкерлерінің қарым-қатынасының өзіндік барометрі-мінез-құлық мәдениеті мен өзара байланысты қарым-қатынас мәдениеті ұғымы. Мінез-құлық нормаларын білу және оларды ұстану, ұстамдылық және өз іс-әрекеттерін бақылау, адамдарға назар аудару және құрметтеу-бір сөзбен айтқанда, қоғамда әдепті деп саналатын барлық нәрсе адамның мінез-құлық мәдениетіне жатады және этикетпен реттеледі.
Мемлекеттік қызметшілерге қатысты қоғамдық пікірді қалыптастыру белгілі бір дәрежеде олардың қызметтен тыс уақыттағы, оның ішінде қоғамдық орындардағы мінез-құлқымен байланысты екенін мойындау керек.
Осыған байланысты, мемлекеттік қызметшілер қызметтен тыс уақытта жалпы қабылданған моральдық-әдептілік нормаларын ұстануға, қоғамға жат мінез-құлық, оның ішінде қоғамдық орындарда адамның қадір-қасиетін және қоғамдағы адамгершілікке нұқсан келтіретін масаң күйде болу жағдайларына жол бермеуге, қарапайымдылық танытуға, тиісті көрсетілетін қызметтерді алу кезінде өзінің лауазымдық жағдайын баса көрсетпеуге және пайдаланбауға, қызметтен тыс уақытта өзінің лауазымдық жағдайын жақсартуға жол бермеуге тиіс, өз тарапынан қоғамдық имандылыққа, тәртіп пен қауіпсіздікке қол сұғумен ұштасқан заңнама талаптарын бұзу, басқа азаматтарды құқыққа қарсы, қоғамға жат іс-әрекеттер жасауға тартпауға міндетті.
Мемлекеттік органдар жүйесінде мемлекеттік қызметке алғаш кірген жас мамандарды тәрбиелеуге ерекше мән беріледі. Олардың моральдық-адамгершілік келбетін қалыптастыру бойынша жұмыс ерекше назар аударуды және ресми көзқарасқа жол бермеуді талап етеді.
Этикалық кодекс жалпы қабылданған мінез-құлық нормаларының басқа тараптарын да қамтиды. Мысалы, кодексте мемлекеттік қызметшінің сыртқы келбеті оның қызметтік міндеттерін орындау кезінде мемлекеттік аппараттың беделін нығайтуға ықпал етуі, іскерлікпен, ұстамдылықпен және ұқыптылықпен ерекшеленетін жалпы қабылданған іскерлік талаптарына сай болуы тиіс деп көзделген.
Анар ЕСДӘУЛЕТОВА,
Атырау қалалық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының бас маманы
