Агроөнеркәсіп кешені алға басуда

Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені өндірістің өсуімен, экспорттың артуымен және цифрлық технологиялардың енгізілуімен ерекшеленіп отыр. Бірақ фермерлік шаруашылықтар қалай тиімдірек бола бастады? Ет қалай экспортқа кетіп жатыр? Бір гектар жер қалайша $250 табыс әкелуде? Осы және өзге де сауалдар аясында «Прикаспийская коммуна» редакциясы саясаттанушы Эдуард Полетаевпен сұхбаттасты.

– Эдуард Эдуардұлы, бүгінде Қазақстан экономикасында қандай салаларда айқын өсім байқалуда?
– Елдің агроөнеркәсіптік кешенінде биыл алғашқы бес айда ауыл шаруашылығының жалпы өнімі 1,3 триллион теңгеден асты. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 4%-ға көп. Бұл тек қағаз жүзіндегі өсім емес, қазақстандық өнімдер дүкендерде де, дастарханымызда да сапалырақ әрі қолжетімді болып келеді.

– Мұндай өсімге не себеп болды деп ойлайсыз?
– Ең алдымен – мал шаруашылығы. Бұл сала ең үлкен үлесті қосты – 1,2 триллион теңгеден астам, өсім – 4,2%. Ет өндірісі 3%-ға, сүт – 7,5%-ға артты. Бұл үлкен жетістік. Демек, фермерлер жұмыс істеп жатыр, шаруашылықтар жаңартылып жатыр, мемлекеттен қолдау көрсетілуде.

– Бұл көрсеткіштер қаншалықты маңызды?
– Өте маңызды. Әр санның артында нақты жұмыс, инвестициялар, жұмыс орындары жатыр. Мысалы, өсімдік майы өндірісі – 20%-ға, шұжық – 11%-ға, ұн – 6,6%-ға артқан. Мұның бәрі – азық-түлік қауіпсіздігіне және экспорттық әлеуетке қосылған үлес.

– Мал басы жөнінде не айта аласыз?
– Барлық бағытта өсім байқалады. Ірі қара мал – 9,7 миллион басқа жетіп, шамамен төрттен бірге өсті. Жылқы саны екі есе артты – 5 миллионға дейін! Бұл тек сандар емес. Бұл фермерлердің салаға сенетіні, болашағына жұмыс істеп жатқаны және асылтұқымды мал қорын қалпына келтіріп, дамытып жатқанының көрсеткіші.

– Егіншілік саласында жағдай қалай?
– Мұнда тұрақтылық байқалады. Физикалық көлем индексі – 100%. Яғни, климаттық қиындықтарға қарамастан, өндіріс деңгейі өткен жылғы көрсеткішпен тең. Бұл – жетістік. Ал шынайы серпіліс тамақ өндірісінде байқалды – бес айда өсім 10,5%! Шамамен 1,5 триллион теңге. 9 өңір мен республикалық маңызы бар екі қалада өсім байқалады. Жамбыл облысы – көшбасшы, өсім 150%-дан асты! Одан кейін Жетісу, Шымкент, Солтүстік Қазақстан, Қызылорда, Ақмола облыстары бар.

– Яғни агроөнеркәсіп секторы сенімді дамып келеді деуге бола ма?
– Әбден болады. Экспортқа қараңыз: соңғы бес жылда АӨК өнімдерін жеткізу 1,6 есе артты – 2023 жылы 5,3 млрд. долларға жетті. Қазақстан күнбағыс майын экспорттауда әлемдік үштікке кіруді мақсат етіп отыр. Валюталық табыс 2 млрд. долларға жетуі мүмкін! Бұл – жай ғана аграрлық мемлекет емес, бұл – халықаралық аренадағы маңызды ойыншы.

– Бұл нәтижелер мемлекеттік қолдаудың арқасы ма?
– Иә, қолдау шешуші рөл атқарды. 2019-2024 жылдар аралығында АӨК-ке шамамен 2 триллион теңге бағытталды. Осы бес жылда ауыл шаруашылығының жалпы өнімі 1,6 есе, ал еңбек өнімділігі 1,7 есе өсті. Демек, аграрийлер енді өнімді көп әрі сапалы, әрі тез өндіреді. Бұл – өте маңызды көрсеткіш.

– Ал әлі де шешілмеген мәселелер бар ма?
– Әрине, бәрі мінсіз деп айтуға болмайды. Техникалық база әлсіз, су тапшылығы бар, білікті кадрлар жетіспейді, логистика мәселелері де бар. Бірақ, екінші жағынан қарасақ – үлкен іргетас қаланды. Сектор ілгері басып келеді. Ең бастысы – даму қарқынын бәсеңдетпеу.

– Цифрлық технологиялар бұл жағдайды өзгерте ала ма?
– Олар әлдеқашан өзгертіп жатыр. Агробасқару, егістік алқаптарының цифрлық картасы, спутниктік бақылау және «ақылды» суару жүйесінің арқасында фермерлер жұмысты нақты әрі тиімді жүргізуде. Қазір бір гектардан пассивті режимде 250 доллар табыс табуға болады. Бүгінгі таңда Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені – бұл қарқынды дамып келе жатқан, стратегиялық маңызы бар сала. Егер осылай дами берсе, ол еліміздің экономикасының тірегіне ғана емес, ұлттық жетістік символына айналады.

Георгий ШАПОШНИКОВ