САПАЛЫ ҚЫЗМЕТ – БАСТЫ МІНДЕТ
Нақты деректерге жүгінсек, бүгінгі таңда кондоминиум нысандарының тең жартысы пәтер иелері кооперативтеріне біріккен. Жоспарлы түрде жүргізілетін коммуналдық желілер мен инженерлік инфрақұрылымдарды жөндеу, тұрғын үйлерді терможаңғырту жұмыстарының кезінде дәл осы ПИК-тер тапсырыс берушінің де, орындаушының да қызметтерін қатар атқарады. Қазірде бұларға қойылып отырған басты талап –тұрғын үй қорын басқару мен оларды күтіп-ұстау жөнінде шарттық қатынастарды қалыптастыру, бәсекелестікті дамыту үшін функцияларды айқындап, өзара бөлісіп алу.
Анығын айтсақ, бұрынғы жөндеу-пайдалану учаскелері таратылғаннан кейін құрылып, осы мезгілге дейін тұрғын үйлерге коммуналдық қызмет көрсетумен айналысып келе жатқан пәтер иелері кооперативтерінің әрқайсысы бірнеше көпқабатты үйді қамтиды. Жинақталған қаражат та сол ПИК-тердің ағымдағы шотына шоғырландырылады. Алайда, кооператив төрағалары сол қаржының қайда, қашан, қалай жұмсалып, шығындалып жатқандығы жөнінде есеп беріп, хабардар қылып отырмағандықтан жұртшылық арасында оларға деген сенімсіздік пайда болады. Негізінде, қаражатты мақсатты бағыттау мәселесінде пәтер иелерінің немесе тұрғындар өкілдерінің қатыстырылуы және бөлінетін қаржы (инженерлік желілерді, жабындыларды жөндеу, үй алды аумақтарын абаттандыру, т.б. шараларды жүргізуге қажетті) көлемі солардың келісімімен шешілуі міндетті.
Қаржыны жинақтап, жоспарланған шаралардың жүйелі, кестеге сәйкес жүргізіліп отыруына қолбайлау жайттардың қатарында тұрғындардың бәрінің бірдей пайдалану шығындарын, басқа да коммуналдық қызмет төлемдерін уақытылы төлемейтіндігін немесе соған құлықсыздығын айтуға болар еді. Білгеніміздей, күні бүгінге пәтер иелерінің (тұрғындардың) 20 пайызға жуығы өздеріне тиесілі төлемдерін мүлдем төлемейді екен. Сол себепті де қолдағы бар қаржының межеленген жұмыстарды атқаруға жеткіліксіз болып, басталған істің аяқталмастан, орта жолда қалып қойып жататындығы да жасырын емес.
Сәл шегініс жасасақ, «Тұрғын үй қатынастары туралы» республика заңында (18-бап, 3-тармақ) «Бір көпқабатты үйдегі тұрғын жайлардың иелері оны күтіп-ұстау жөніндегі ортақ шығындар бөлінісіне бірдей қатысады. Әрбір меншік иесіне тиесілі шығынның мөлшері пәтерлердің пайдалы алаңының немесе жеке меншіктегі тұрғын емес жайлар алаңының, сондай-ақ, тұрғын үйдің жалпы алаңының қатынасы арқылы анықталады»,- делінген. Сол сияқты, осы заңның 31-бабы, 8-тармағында кондоминиум объектілерін немесе оның жекелеген бөліктерін күрделі жөндеуге қаражатты бірлесіп жинақтайтындығы, ал, оның мөлшері (бір шаршы метріне 0,02 айлық есептік көрсеткіштен кем болмауы шарт) меншік иелерінің жалпы жиналысында бекітіліп, ай сайын кондоминиум объектісінің шотына салынып тұруы керектігі анық айтылған.
Алайда, заң талаптарының тиісінше орындалысын таппауы, тараптардың оған мүдделі болмауы тұрғын үй қорын басқару, салаға қатысты өзге де түйткілді тұстарды шешуде айтарлықтай қиындықтарға ұшыратуда. Соның салдарынан, жоғарыда аталған «Тұрғын үй қатынастары туралы» ел заңының кейбір баптары мен тармақтарына ішінара өзгерістер мен толықтырулар енгізе отырып, қайта қарау қажеттілігі туындауда.
Тағы да деректерді келтірсек, қазіргі таңда облыстағы көпқабатты үйлердің саны 1500-ді (олардың дені Атырау қаласында орналасқан) құрайды. Тұтастай алғанда, 833 кондоминиум объектісі 62 пәтер иелері кооперативінің (ПИК), тоғыз жеке кәсіпкерлігінің (ЖК) және үш жауапкершілігі шектеулі серітестігінің (ЖШС) басқаруына берілген. Облыс орталығы –Атырау қаласының өзінде тұрғын үй қорына кіретін 946 көпқабатты үйдің 767-сі ПИК-ке мүше болып саналса, қалған 179-ы кооперативтің құрамына бірікпеген. Мұның өзі жыл сайын жүргізілетін маусымдық жұмыстарды, күзгі-қысқы кезеңге әзірлік, инфрақұрылымдарды жөндеу шараларын орындау барысында қиындықтар келтіретінін ашық айтқанымыз жөн. Өйткені, ешқандай кооперативтің, серіктестіктің құрамына кіріп, мүше болмағандықтан, мұндай үйлер иесіз болып есептелінеді.
Рас, республикамыздың басқа аймақтарындағы сияқты, бізде де ПИК-тер қауымдастығы құрылған. Дегенмен, оның өзіне жүктелген міндетті толыққанды атқаруда қауқарсыздық танытып отырғаны күмәнсіз. Сондықтан, кооперативтер қызметін жақсартудың мейлінше тиімді формаларын ойластырған дұрыс деп санаймын. Бір сәт шетелдердегі жағдайға назар аударсақ. Мәселен, Шығыс Еуропа мемлекеттерінде меншік иелері көпқабатты үйлерді тиімді басқару мақсатында тұрғын үйлердің серіктестігіне біріккен. Өз кезегінде бұл құрылым алдын-ала байқау жариялай отырып, көпқабатты тұрғын үйлердің күтіп ұсталуы және пайдаланылуымен байланысты барлық жұмыс түрлерін атқара алатын кәсіби басқарушы компанияны таңдайды.Серіктестік болса, мониторинг жүргізу жолымен жұмыстардың барысын бақылап, аяқталғаннан кейін қабылдап алады. Сапасы қанағаттандырмаған жағдайда компанияның алдына өзінің талаптарын қояды. Осылайша, мердігер болуға үміткер кәсіпорындардың арасында бәсекелестік ортаны қалыптастыруға ықпал етеді.
Мұнда көзделіп отырған түпкі мақсат – тұрғын үйлерге бүгінгі уақыт талабына сай мәдениеті жоғары сервистік қызмет көрсету жүйесін қалыптастыру, яғни, соған қол жеткізу екені анық аңғарылады. Осы тұрғыда, тұтастай тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жүйесін реформалауға бағытталған жаңа мемлекеттік бағдарлама қабылдау, соның шеңберінде пилоттық жобаларды жүзеге асыру қажеттілігі де анық байқалуда.
Жоғарыда айтылып кеткендей, қазіргі уақытта кондоминиум объектілерін басқарудың оңтайлы жолдарын іздестіріп, тұрғын үйлерді талапқа сай күтіп-ұстау мен жөндеу жұмыстарын, техникалық мәселелерді реттей алатын, ПИК-терге балама, ашығын айтқанда сапалы да сенімді сервистік қызмет көрсетуге қауқарлы құрылымдарды құрудың қанатқақты жобалары да қарастырылуда. Алғашқы болып мұндай компанияларды Алматы мен Шымкент қалаларында ұйымдастыру шаралары қолға алынған. Келешекте, өзінің тиімділігі мен артықшылығын іс жүзінде дәлелдеген кезде мұндай құрылымдар еліміздің барлық өңірлерінде құрылады деп жоспарланған.
Серік ХАЙРОШЕВ,
«Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғырту мен дамытудың қазақстандық
орталығы» АҚ Атырау филиалының директоры.
