Қазақстан Республикасы президенттігіне кандидат Салтанат Тұрсынбекова нашақорлық, құмар ойындар, маскүнемдік сияқты әлеуметтік мәселелердің Қазақстан азаматтары арасында кеңінен таралуына жол беруге болмайды деп санайды. Бұл туралы ол бүгін елордада құқық қорғаушылармен кездесу барысында айтты.
Салтанат Тұрсынбекова өзінің құқық қорғау қызметімен бес жылдан бері айналысып келе жатқанын атап өтті – тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шеккен қазақстандық әйелдердің мүддесін қорғайды. Сондықтан ол құқық қорғаушылардың өздерін де, олар қорғайтын адамдарды да не алаңдатып отырғанын жақсы түсінеді.
Қатысушылар кандидаттың сайлауалды бағдарламасы аясында әлеуметтік салада жүзеге асыруды жоспарлап отырған реформалары туралы сұрақтарын қойды.
Құжаттағы негізгі бес бағыттың бірі осы тақырыпқа арналғанын айта кеткен жөн. Атап айтқанда, кандидат азаматтық қоғам институттарының тиімді жүйесін құруға және қоғамдық бақылауды күшейтуге ден қоюды көздеп отыр.
Сондай-ақ құқық қорғаушылар адамдармен жұмыс барысында күнделікті кездесіп қалатын мәселелердің кең ауқымын талқылады.
ОЙЫНҚҰМАРЛЫҚ, ІШІМДІК ПЕН ЕСІРТКІГЕ ТӘУЕЛДІЛІК
Қоғам қайраткері «Тұрмыстық зорлық-зомбылықсыз Қазақстан» жобасымен жұмыс істеу барысында аймақтарға – шалғай ауылдар мен шағын қалаларға талай рет барғанын атап өтті.
«Адамдармен тікелей сөйлескенде ғана олар өздерінің шынайы мәселелері туралы айта бастайды. Менің мақсатым – осындай мәселелерді шешу. Мысалы, нашақорлық пен қоғамның маскүнемдігі. Жаңа синтетикалық есірткілер қазір кең таралған. Қазірдің өзінде 9 жастан 12 жасқа дейінгі балалар Telegram арналарында оларды қайдан және қалай табуға болатынын тез біле алады. Зерттеулерге сәйкес, бала бірнеше сағатта мекенжайларды таба алатынын естігенде таңғалдық. Қазір, осы мәселемен күрес өте төмен деңгейде жүруде», – деді ол.
Заңгер Үсен Қойшиев қазақ қоғамының тағы бір дерті – құмар ойыны екенін атап өтті.
«Біздің букмекерлік компанияларымыз өркендеп келеді. Үкімет мұны неге көтермелеп отыр? Мен өзім куә болдым, зейнеткердің лотерея билеттерін сатып алуға қалай баратынын және ұтып алуға тырысатынын көрдім, бірақ ол құмар ойыны ғой. Ал мұнда балалар, қарттар зардап шегеді. Біз мұны жоюымыз керек», – деді кандидат.
Сондай-ақ, Салтанат Тұрсынбекова қазақ қоғамындағы тағы бір дерттің таралуына алаңдаулы.
«Құмар ойыны туралы тағы мынаны айтуға болады: Қызықты формадағы сайттар біздің балаларымызды қызықтырып, өздеріне баурап жатыр. Кейде ата-аналар бұған мән бермейді немесе жасырады, фактілерді қабылдамайды, басқалардың пікірінен ұялады. Бұл факторлар мәселені шешуге кедергі келтіреді. Осы проблеманы түбегейлі шешу жолын мен әлі ешкімнен көрген емеспін!» – деді С.Тұрсынбекова.
Баяндамашы бұл мәселелер болашақ мемлекет басшысы үшін өзекті тақырыптардың біріне айналуы тиіс екенін атап өтті. Салтанат Тұрсынбекова қоғамда, әсіресе, кәмелетке толмағандар арасында мұндай «дерттің» таралуымен күресуді көздеп отыр.
ЖЕМҚОРЛЫҚ
Талқылау барысында шараға қатысқан журналист кандидаттан сыбайлас жемқорлық мәселесін шешудің қандай шешімін ұсынып отырғанын сұрады.
«Менің ойымша, бізге ашықтық жетіспейді. Десе де, бәрі мемлекеттік қызметкерлердің төңірегінде болып жатыр. Қоғамдық бақылау болуы керек. Және бюджеттің қалай бөлінгенінен бастап, барлық кезеңде қазына қаражаты қадағалануы тиіс. Инфляция мен дағдарыстың кесірінен мемлекеттік қызметіміз, әсіресе, шалғай елді мекендерде өз беделін жоғалтып алды», – деді ол.
Салтанат Тұрсынбекова, сонымен қатар, өзінің сайлауалды бағдарламасына тоқталып, онда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша өз ұстанымы мен ұсыныстарын нақты атап өтті.Мәселен, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің жаңа бағдарламасын әзірлеу мен қабылдаудың маңыздылығы, мүлкі табысына сәйкес келмейтін лауазымды тұлғалардың қылмыстық жауапкершілігі туралы норманы заңнамаға енгізу және т.б. айтылды.
АНАЛАРДЫ ҚОЛДАУ, ТҰРМЫСТЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУ
Қоғам белсенділері әйелдерді қолдау мәселесіне ерекше назар аударды: тұрмыстық және жыныстық зорлық-зомбылықпен күресу, жұмыс істейтін аналарға қамқорлық, толық емес отбасыларды қолдау, сондай-ақ өзге де қоғамдық мәселер күн тәртібінен түспек емес.
«Күміс еріктілер» ұйымының мүшесі Әбішева Гүлнұр былай деді:
«Мені әйелдеріміздің, аналарымыздың тағдыры алаңдатады. Бұл мені бүгін де, кеше де, алдағы күні де ойландыратыны анық. Әйел құқығы – әркім осыған назар аударуы керек, өйткені біздің қоғамдағы әйелдер өте ауыр жүкті арқалап жүр. Қоғам бұл тақырыпты абстракциялауға тырысады. Мен жағдайдың түбегейлі өзгергенін қалаймын».
Кездесуге әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықпен тұрақты күресушілердің бірі ретінде танылған «Қорғау-Астана» қорының басшысы Анна Рыль да қатысты.
«Біз Салтанат Пархатқызымен бұрыннан бірге жұмыс істеп келеміз, осның нәтижесінде әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алуда үлкен жұмыс атқардық. Басқа өңірлерде бұрын-соңды болмаған 15 ауылда қолдау қызметтері әзірленіп, ашылды», – деді ол.
«Рухани қоғам әлемі» қорының психологы Лимана Қойшиева да үміткерді бұрыннан танитынын атап өтті.
«Көп балалы аналар мәселесімен айналысқанымыз есімде. Көп балалы аналар митингтерінде қазақтың нағыз батыр әйелі екеніңізді айттым. Сондай-ақ, қор психологы ретінде Қазақстанның оңтүстігінде тұрмыстық зорлық-зомбылық пен балалардың суицид мәселелерін шешуге көмектескен жұмысыңыз үшін алғыс айтамын. Бұл антирейтингте Түркістан облысы көш бастап тұр. Үкімет осы мәселелермен ұдайы айналысса деймін, бұл тақырып мемлекеттің күн тәртібінде бірінші орында болғанын қалаймын. Әйелдер өте қиын уақытты бастан кешіріп жатыр. Тіпті, баланың әдеттегі тіс емінің өзі бір мезетте 100 мың теңгеге дейін барады. Ал баланы оқыту, тәрбиелеу қанша тұрады?», – деді ол.
Айта кетерлігі, Салтанат Тұрсынбекованың сайлауалды бағдарламасында төртінші бағыт – азаматтарды әлеуметтік қорғау, мұнда ол осында айтылған мәселелерді де көтеріп келеді.
«Мені әсіресе, толық емес отбасылардан шыққан ата-аналардың мәселесі алаңдатады, олардың құқықтары заңда ескерілмейді. Сондықтан олар түрлі мемлекеттік бағдарламалардан да кезектен шығарылды», – деді ол.
Спикер әйелдерді жұмыспен қамту тақырыбына да тоқталды.
«Біз әйелдерге шешім қабылдау деңгейіне көтерілу үшін 30% квота ғана емес, барлық жағдайды жасауымыз керек – бұл мәселенің бір бөлігі ғана. Екінші блок – үйде отырған әйелдер, мемлекет алдындағы демографиялық міндетімізді шешетін аналар. Олар үшін қашықтан жұмыс істеу форматын, оның ішінде еңбек өтіліне үй шаруашылығын жүргізу уақытын енгізіп, болашақта зейнетақысынан айырылып қалмайтын және кедейлік шегінен төмен өмір сүретін тетікпен қамтамасыз ету қажет», – деп атап өтті Салтанат Тұрсынбекова.
Салтанат Тұрсынбекова штабының
Баспасөз хатшылығы
