Ащы тердің тәтті жемісі

Ұлы Отан соғысы жылдарында кеңес одағының экономикасы мен әскери күшінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін елдің теміржол жүйесінің маңызы өте жоғары болды. Соғыс кезінде барлық ресурстарды тиімді пайдаланудың басты шарттарының бірі жедел әрі тұрақты тасымалдау жүйесін құру еді. Мұнай, көмір, азық-түлік, әскери техника мен оқ-дәрі тасымалдау үшін Қазақстанның әртүрлі өңірлерін біріктіретін теміржолдары маңызды рөл атқарды.

Тылдағы ерлік

Осы кезеңде, 1942 жылы Қазақстанда стратегиялық маңызы бар Мақат – Қосшағыл теміржолы салына бастады. Оның құрылысы соғыс жағдайындағы ең қажетті инфрақұрылымдық жобалардың бірі болып, Қарағанды мен Атырау облыстары арасындағы байланысты күшейтті. Бұл темір жол арқылы қару-жарақ, мұнай өнімдері және басқа да қажетті әскери жүктердің тасымалдануы жеңілдеді. Сонымен қатар Мақат – Қосшағыл темір жолы соғыс қажеттіліктерін ғана емес, өңірдің экономикасына да айтарлықтай әсер етті.

Жалпы Мақат–Қосшағыл теміржолы Қарағанды облысының Мақат станциясынан бастап, Атырау облысының Қосшағыл ауылына дейінгі аралықты байланыстыратын 113 шақырымдық жол болып табылады. Оны салудағы басты мақсат – соғыс кезінде елдің батыс бөлігіндегі стратегиялық маңызы бар тасымалдау желісін қамтамасыз ету болатын.

Соғыс жағдайында техникалық және қаржылық қиындықтар мен материалдардың тапшылығына қарамастан, 1942 жылдың қазан айында басталған құрылыс жұмыстары 1943 жылдың маусым айында аяқталды. Осы уақыт ішінде 5 мыңнан астам жұмысшы мен инженерлік құрам, соның ішінде әскери тұтқындар мен жергілікті тұрғындар жедел түрде құрылыс жұмыстарына тартылды.

 Қолмен атқарылған  ауыр жұмыс

Мақат–Қосшағыл теміржолының құрылысында көптеген қиындықтар туындады. Соғыс кезінде материалдардың жетіспеушілігі, жұмыс күші мен техниканың тапшылығы, күрделі географиялық жағдайлар жұмысты қиындатты. Бұл жол әскери қажеттіліктерге байланысты аз уақытта салынып болды. Әсіресе, жолдың өтетін жері тұзды топырақ пен шөлейт аймақтар болғандықтан, оның шешімін табу инженерлер үшін қосымша қиындықтар туындатты.

Теміржолдың құрылысына қажетті инфрақұрылымдық объектілерді салу мен көпірлерді тұрғызу – еңбектің ауырлығы мен қауіптілігін арттырды. Осылайша, соғыс жылдарында жүргізілген құрылыс жұмыстары ең алдымен жеделдікті талап етті. Сондықтан жұмысшылар қолмен атқарылатын ауыр жұмыстарға төзімділік танытты.

Айтпақшы, теміржолдың ұзындығы 113 шақырым болғанымен, оның құрылысы үшін үлкен шығындар жұмсалды. Осы уақыт ішінде 4 үлкен көпір мен бірнеше қосалқы инфрақұрылымдық объект салынды. Теміржолдың әрбір километрінде қауіпсіздік шаралары мен қорғаныс құрылымдары жобаланды. Осылайша, Мақат–Қосшағыл теміржолы экономикалық маңызды ғана емес, сонымен қатар елдің қорғанысына да үлес қосты.

Теміржол құрылысына тартылған жұмысшылардың жалпы саны 5 000 адамнан асқанымен, бұл олардың тек бір бөлігін ғана қамтиды, өйткені сол жылдары қосымша көмекші жұмыс күшінің қажеттілігі туындады. Қалай болғанда да, Мақат–Қосшағыл теміржолы әсіресе соғыс жағдайында айтарлықтай маңызды болды.

Түйін

Мақат – Қосшағыл темір жолының құрылуы – Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ең маңызды инфрақұрылымдық жобалардың бірі болды. Ол әскери қажеттіліктерді қамтамасыз етуге, сондай-ақ өңірдің экономикалық дамуына зор үлес қосты. Жұмысшылар мен инженерлердің қажырлы еңбегі, соғыс жағдайындағы тапшы ресурстарды тиімді пайдаланудың арқасында бұл негізгі желі қазақстандық теміржол тарихында ерекше орын алды.

Р.ЖАЙҒАЛИҚЫЗЫ