Ажырасу көп болғандықтан, борышкерлер қатары да жыл санап артып келеді. Статистикалық мәліметтерге қарағанда, алимент өндіру жөніндегі шыққан әрбір төртінші сот шешімі орындалмайды. Туған баласынан безген безбүйрек әкелердің балаларын жастайынан «тірі жетім» атандырып, өз қанынан жаралған ұрпағына қатыгездік жасауы көңілге қаяу салмай қоймайды. Осындай қоғамдық ауыр мәселеден балалар зардап шегіп отыр. Ал, алиментін ала алмаған мыңдаған аналар сот орындаушылардың есігін жағалап, ақша өндіру үшін жылап-еңіреп жүргендерін көргенде кірерге тесік таппайсың. Бірақ, сот орындаушылар, борышкерлерден алимент өндіру үшін терің қалың, яғни, өте шыдамды болуың керек. Өз баласына ақшаны төлемес үшін аталған әкелер түрлі айла-шарғы қолданып, мәселен, жұмыс орындарын жасырып, жалақысын бухгалтерия арқылы бірнеше есе төмендетіп, дүние-мүлкін жақын-жуықтарына таратып, тіпті, сот орындаушыларынан қашып-пысып, көздеріне түспеуге дейін барады. Туған баласының несібесін аузынан жырып, қара басының қамын күйттеген мұндай әкелер ар алдында да, Алланың алдында да жауапты екенін ұқпай жүр.
Бас прокуратураның мәліметтеріне қарағанда, қаржы дағдарысы басталғалы бері борышкерлердің қатары да көбейгенге ұқсайды. Сондықтан еліміздің Бас прокуратурасы өткен жылы «Мемлекеттік алименттік қор» құру қажеттігін алға тартқан болатын-ды. Бұл орайда құқық қорғаушылар шетелдердің осы істегі тәжірибелеріне сүйене отырып, алимент өндірудің жаңа тәсілдерін сыннан өткізу дұрыс деп есептейді.
Сот орындаушыларының қолындағы мәліметтерге үңілсек, алимент төлейтін отбасылардың көпшілігі расында да, жұмыссыз әрі үйсіз-күйсіз, ішімдіктің арбауында кеткен. Алимент өндіруге заңмен бекітілген атқару өндірісі бар құжат қағазың арқылы алимент өндірмек болғаныңмен, түгі жоқ жаннан «тышқақ лақ та» өндіре алмайтының тағы шындық.
Күніне бірнеше мәрте келетін жесір аналар сот орындаушыларының өздерін қарғап-сілеп кететін кездері де жиі кездеседі. Мұндай жағдайларды да түсінуге болады, себебі шиеттей балапандарын жалғыз асырап, күнкөрістің қамын күйттеген жесір аналар қоғамнан аз да болса жылылық күтіп, өз міндетіне салдыр-салақ қараған ажырасқан күйеуін жөнге салуды талап етеді.
Мұндайда сот орындаушылар борышкерлердің баспанасы мен көлігін, болмаса, дүние-мүлкін қамауға алып, тұрмыстық заттарын аукционға қойып сатуға мәжбүр болады. Бұдан түскен қаражат алименттің аз да болса жыртығын жамауға кетіп, жаңағы ана мен баланың жанарынан аққан ыстық тамшыны құрғатуға жұмсалады. Базалық мәліметтерге тіркелген мекен-жайлары бойынша жұмыс орындарына таңғы алты-жетілерден бастап, күн батқанға дейін есіктерін қағып, зыр жүгіретін сот орындаушылар алимент төлеуге тиіс әкені шырақ алып іздесе де таба алмайтындарын, тіпті, кейде көп қабатты үйлердің жертөлелеріне де кіріп көрулеріне тура келетінін айтады. Кейбір жағдайда осындай адамдардың өз-өзіне қол жұмсамақ болып, тіпті сот орындаушыларын мертіктіруге ұмтылатын кездері де жиі кездесіп жатады. Мұндайда сот орындаушысы еш қорғансыз қалуы да мүмкін. Сондықтан, қауіпті атқару өндірістері, яғни алимент төлемейтін борышкерлерді темір тордың ар жағынан жаңа оралған қылмыскер болған жағдайда құқық қорғаушылары мен психолог қызметкерлерін қоса ертіп жүруге мәжбүр болатын кездер де жоқ емес.
Күләнда ҚЫСТАУБАЕВА,
Атырау облысы бойынша сот актілерін орындау департаменті бастығының орынбасары.
