Вице-премьер Серік Жұманғарин Ауыл шаруашылығы министрлігінің Қазақстандағы фитосанитариялық бақылау жүйесінің тиімділігін арттыру жөніндегі ұсыныстарын тыңдады.

Primeminister.kz-тің хабарлауынша, бекеттердегі мамандар, техника, зертханалар мен интернет жабдықтары – Қазақстандағы фитосанитария жүйесі реформасының негізгі элементтері. Өңірлердегі фитосанитариялық инспекция жүйесі екі негізгі бағытқа бөлінеді: өсімдіктерді қорғау (шегірткеге және басқа да қауіпті зиянкестерге, өсімдіктер ауруларына қарсы күрес) және өсімдіктер карантині (карантинге жатқызылған экспорттық-импорттық өнімді бақылау).

Өсімдіктерді қорғаумен аумақтық инспекторлар, шекарадағы фитосанитариялық бақылаумен карантиндік инспекторлар айналысады. Жыл сайын жұмыс көлемінің ұлғаюы кезінде карантиндік және аумақтық инспекторлардың саны көбеймейді. Оның үстіне, жергілікті жерлерде фитосанитарлық мамандардың тапшылығы қатты сезіледі.

«Қазіргі уақытта 77 фитосанитариялық карантиндік бекеттің бесеуіне мамандардың жоқтығынан мүлдем бақылау жүргізілмейді, ал 22 бекетте бекітілген инспекторлар жоқ. Ол жерге аудандық немесе облыстық инспекциялардан инспекторлар іссапарға жіберіледі. Карантиндік инспекторлардың штат бірліктерінің тапшылығы 150-ден астам адамды, ал өсімдіктерді қорғау жөніндегі аумақтық инспекторлардың саны жүзден асады. Сондай-ақ тиімді жұмыс істеу үшін шекара маңындағы өткізу пункттерінде модульдік немесе стационарлық зертханалар құру қажет», — деп мәлімдеді ауыл шаруашылығы вице-министрі Ермек Кенжеханұлы.

Шегірткенің таралу ошақтарын дер кезінде анықтау және онымен күресу үшін қажетті аумақтық инспекциялардағы техника паркінің жартысынан астамы тозған.

Жаңарту үшін кем дегенде 86 бірлік техника қажет. Карантиндік зертханалар жетіспейді. Атап айтқанда, Республикалық өсімдіктер карантині орталығының базасында небәрі 18 зертхана жұмыс істейді, ал жүргізілген сараптамалар саны жыл сайын өсуде: 2022 жылы – 27 000, 2023 жылы – 28 000 және қазірдің өзінде 2024 жылдың 9 айында – 30 000.

«32 фитосанитариялық карантиндік бекеттерде интернеттің жоқтығынан құжаттар қағаз түрінде ресімделеді. Бұдан басқа, интернет байланысы жоқтықтан мамандар келген және шекарадан өткен құжаттарды салыстыру үшін БАБЖ жүйесіне кіре алмайды», — деді Ермек Кенжеханұлы. 

Сондай-ақ кеңесте шегірткеге және өсімдіктердің қауіпті ауруларына қарсы күрестің тиімділігін арттыруға бағытталған фитосанитариялық қызмет құрылымын реформалау жобасы жарияланды.

Қазақстан мен Ресей арасында және ЕАЭО елдерінің периметрінде ветеринарлық және фитосанитарлық құжаттардың ашықтығы мен қадағалануын арттыру мақсатында Бірыңғай автоматтандырылған басқару жүйесі (БАБЖ) мен ЕЭК пен РФ ақпараттық жүйелері арасындағы интеграция аяқталуда. Ауыл шаруашылығы вице-министрі Бағлан Бекбауов атап өткендей, интеграцияның арқасында ресейлік мамандар өздерінің ақпараттық жүйелерінен берілген ветеринарлық және фитосанитарлық ілеспе құжаттар (фито/ветеринарлық сертификаттар) туралы ақпаратты көре алады, бақылаудағы жүктерді әкелуге, әкетуге, транзиттеуге рұқсаттардың бірыңғай дерекқорына, сондай-ақ ұйымдар мен тұлғалардың тізіліміне қол жеткізе алады тауарларды өндіруді, қайта өңдеуді және (немесе) сақтауды жүзеге асыратын тауарлар.

Осылайша, ақпараттық жүйелер интеграцияланғаннан кейін фито және ветеринарлық сертификаттарды верификациялау проблемасы шешілетін болады.

«Ұлттық шлюзге тестілік қосылу бойынша жұмыстар жүргізіліп, хабарламалар ЕЭК контурына сәтті жеткізілді. Функционалды жетілдіру бойынша жұмыстар жүргізілуде. ЕЭК ақпараттық жүйесіне қосылуды осы жылы жүзеге асыру жоспарланып отыр», — деп атап өтті Бағлан Бекбауов.

Сондай-ақ вице-министр БАБЖ-да ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру (АЖБ) жүйесіндегі Vet Monitoring модуліне ұқсас өсімдік шаруашылығы өнімдерін қадағалауға арналған модуль әзірленіп жатқанын хабарлады. Биыл өсімдік шаруашылығындағы қадағалау модулін пилоттық режимде іске қосу, келесі жылы енгізуге кірісу жоспарланып отыр.